AI CHI CHUAN NEDİR?
Tai chi chuan (okunuşu: tai çi çuan) veya taijiquan aslında Çin yakın dövüş sanatlarının en ünlülerinden bir tanesidir. Taijiquan’in özelliği, Uzakdoğu kültürlerinde Qi ya da Chi diye bilinen ve vücudumuzda belli kanal veya noktalarda dolaştığı farz edilen enerjiyi, nefes alma tekniklerini, dövüş sanatı hareketleri ile uyumlu bir şekilde entegre etmesidir.
Taichi chuan sürekli hızlı ve sert hareketlerden değil, Çin’de meşhur olan Yin -Yang (karşılık prensibi)’e bağlı olarak hızın ve gücün sakin ve yavaş hareketlerle birleşmesinden oluşur. Bir diğer deyişle maksimum gücün açığa çıkması için sükûnet ve yavaşlıkla birleşmesi gerekir. Bu bakımdan tai chi insan fizyolojisine paraleldir. Tai chi chin na (rakibi vurmadan etkisiz hale getirme sanatı) teknikleri de Japon sanatları Aikido ve juijitsuya temel teşkil etmiştir.
Taichi düşünce, qi ve bedenin üçünün birden eğitilmesini gerektirir. Tai chi chuan dövüş için gerekli olan gücü vücudun içsel enerjisinden elde eder. Vücudun dayanıklığının artırılmasına yarayan tai chi egzersizleri kan ve enerji sirkülasyonunu olumlu etkilediğinden hastalıklara karşı direncin artmasına yardımcı olur. Tai chi chuan’ın bu özelliği onun bilhassa Batı ülkelerinde daha çok dövüş sanatı olarak değil de sağlık ve rahatlama için yapılan, dansa benzeyen bir dizi egzersiz rutinleri olarak bilinmesine yol açmıştır.
Tai chi chuan’ın bu şekilde bilinmesinin asıl önemli sebebi dövüş uygulamalarının ancak son 15–20 yılda ve çok kısıtlı olarak Batı dünyasında tanıtılması ve dolayısıyla pek bilinmemesidir. Karate, Judo, Aikido gibi Japon dövüş sanatlarının aksine Tai chi eğitiminde dövüş uygulamaları hemen değil, ancak solo (tek başına yapılan) egzersiz rutinleri ile bedeni ve qi’yi kontrol etme yeteneği belli bir seviyeye erişince başlar. Bu seviyeye erişmek, yani sağlık için tai chi yapmaktan bir dövüş sanatı olarak tai chi chuan öğrenmeye geçmek için gerekli zaman, çalışma kalitesi ve yoğunluğu ile doğru orantılı olduğu kadar kişisel yeteneğe de bağlıdır.
Şunu da belirtmek isterim ki bugün dünyada, Çin dahil, her yaştan pek çok kişi dövüş uygulamaları olmadan tai chi solo rutinlerini sağlık ve rahatlama için yapmakta ve bundan tatmin olmaktadırlar. Dövüş uygulamaları ise dövüş sanatçısı olmak isteyenlerin Tai chi eğitiminde devam edecekleri bir yol olarak ortaya çıkmaktadır.
Tai chi chuan eğitimi şu aşamalardan ibarettir:
Sağlık ve mukavemet artışı için,
1. Chi ve nefes alma egzersizlerini birleştiren qigong denilen beden eğitimi egzersizleri ya da ısınma hareketleri
2. Chan szu jin (ipek eğirme, İngilizce’de Silk reeling) olarak bilinen Chen stili Tai chi’ye özgü dairesel hareket egzersizleri
3. Öğrenilen tai chi stiline göre değişen belli sayı ve isimlerden oluşan silahlı (kılıç, pala, mızrak, sopa) veya silahsız solo rutinler
Taichi sağlık ve rahatlama amacıyla düşünüldüğünde bu üç aşamada topladığımız hareketler yapılmaktadır. Aslında 2 ve 3 numaralı maddelerde söz konusu olan hareketler karşıda sanki bir rakip varmış gibi farz edilen dövüş hareketlerinden ortaya çıkmıştır.
Tai chi’nin dövüş sanatı olarak eğitimi ise şu ek aşamaları gerektirir,
4. Tui shou (Ellerle itme, İngilizce’de Push hands) denilen iki kişilik standart egzersizler. Burada iki kişi hareketli veya durdukları yerde teması kaybetmeden birbirlerini kontrol altına almaya çalışır. Dövüş uygulamalarına bir alıştırma olarak icat edilmiştir.
5. Tui shou’nun dövüş uygulamaları
6. Solo formlarda bahsi geçen hareketlerin dövüş uygulamaları ve chin na denilen rakibe vurmadan eklem yerlerini kontrol altına alarak onu etkisiz hale getirme çalışmaları
5 ve 6 numaralı maddelerde söz konusu olan çalışmalar ileri düzey gerçek tai chi dövüş çalışmalarıdır.
Chen taichi'de 5 seviye bulunmaktadır:
1. Hui: Formları başından sonuna hatırlayabilip yapabilmek. Bu seviyede daha çok açıların, yönlerin doğru olması, doğru duruşlar, bedenin dikliği, eklemlerin gevşek olması gibi temel noktalar öğrenilir. Hareketlerde henüz içsel enerji oluşmamıştır.
2. Dui: Hui seviyesindeki harketlerin başlangıç noktasının genelde dışsal noktalardan kol, bacak,el gibi, kaynaklanması problemi düzeltilir ve hareketlerin dantian bölgesinden kaynaklanan bir içsel enerjiyle başlamasının çalışmaları yapılır. Böylece bu seviyede formların doğru bir şekilde yapılmasına daha çok yaklaşılır. Taichinin dairesel karakteristiği ve iç enerji olan qi bu aşamada daha çok hissedilir.
3. Hao: İyi anlamına gelen "hao", seviyesinde kişi bedenindeki qi akışını yönlendirebilir ve formların dövüş sanatı uygulamaları artık detayla çalışılmaya başlanabilir.
4. Miao: Bu seviye master seviyesi olup gelen saldırı, herhangi bir gerilim olmadan, kolaylıkla karşılanabilir. Artık gong fu enerjisi kazanılmış olup fajin uygulamaları daha etkindir.
5. Jue: En yüksek seviye olup pek çok grandmaster bile buna ulaşabildiğini iddia etmez. Taichi’nin dairesel karakteristikleri neredeyse gözle görülemez şekilde icra edilir. Bu aşamaya gelmiş grandmasterlar yeni şeyler bulur veya icat ederler ya da yeni formlar oluştururlar.
Bu seviyelerin kazanılması yıllar alır. Genelde yetenekle de bağlantılı olarak bir çok öğrenci ancak dui seviyesinde kalır, bir kaçı ise hao seviyesine ulaşabilir.
TAI CHI CHUAN’ IN KISA TARİHÇESİ
Tai chi chuan’in ortaya çıkışı ile ilgili olarak bir kaç rivayet varsa da Çin’de özellikle 1930-1960 arasında yapılan tarihi araştırmalar ve bulunan kanıtlara dayanılarak artık Tai chi’nin Ming hanedanının devrilmesinden yaklaşık 20 yıl sonra 1660’larda Chen Wangting isimli bir Çinli general tarafından geliştirildiği kabul görmüştür. Chen Wangting kendi askeri tecrübesinden ve Qi Jiguang isimli bir general tarafindan (1528-1587) yazılmış zamanın en ünlü 16 dövüş okulunun yöntemlerini birleştiren “32 formluk top (gülle atan ağır silah) atışı dövüşü” kitabından esinlenerek taijiquan’ı yaratmıştır. Chen Wangting’in bir önemli icadı da elle itme (push hands) olarak bilinen egzersizleri icat etmesidir. Böylece partnere zarar vermeden temel dövüş tekniklerini anlayıp geliştirme imkanı ortaya çıkmıştır.
Chen Wangting orijinal olarak 5 setlik gölge dövüşü, bir 108 formluk uzun (uzak ve orta dövüş mesafesini temsilen) dövüş seti ve Paocui olarak bilinen dinamik dövüş setlerini oluşturmuştur. Bu setler Chen ailesinde nesilden nesile geçmiş ve aile dışına öğretilmemiş, bir sır olarak tutulmuştur. Yang Luchan (1799–1872) aile dışında Chen stili taiji'yi öğrenen ilk kişidir. Yang Luchan’in üstün yeteneğinden etkilenen Chen Changxing (1771–1853) ona eski formu öğretmeyi kabul etmiştir. Daha sonra Yang Luchan ve onun nesli Yang stili tai chi'yi geliştirmiştir. Zaman içerisinde tai chi’nin Chen ailesi dışına da yayılması ile Wu, Sun, Zhao Bao ve daha pek çok stil gelişmiştir. Bugün Chen stili tai chi temelde yeni ve eski form olarak 2’ye ayrılır
Bunlar haricinde bugün az bilinen “küçük çerçeve” olarak adlandırılan bir Chen stili daha vardır. Chen stili tai chi’nin en meşhur silahlı formları ise 49 formluk tek uzun kılıç ve 23 formluk pala stilleridir. Bunun haricinde iki kılıç, iki pala, uzun sopa, mızrak formları da az bilinmekle beraber mevcuttur.
CHEN STİLİ TAI CHI’NİN SAVUNMA SANATI UYGULAMALARINDAKİ ÖZELLİKLERİ
Chen stili tai chitek hareketle rakibi etkisiz hale getirmekte oldukça etkilidir. Uygulamada başlıca 4 özelliği vardır;
1. Dairesel hareketler ve vücudu döndürme: Chen stili tai chi sadece doğrusal hareketleri değil üç boyutu da kullanır. Saldırıyı geldiği yöne göre belli bir momentum açısı ile karşılayarak saptırmak savunma durumunda olanın minimum enerji harcamasına ve asıl enerjisini saldırı için saklamasına fırsat verir. Vücudu döndürmek, hayati organları yüz yüze karşılaşmada olduğu gibi saldırıya maruz bırakmak yerine, göğüs ve cinsel bölge için koruma sağladığı gibi serbest kol veya omuza da dönmenin etkisiyle karşı saldırıda bulunma imkânı verir. El veya omuzların dairesel hareketi de vücudu döndürmeyle birlikte kullanıldığında özellikle el veya kolun tutulmasına karşı savunmalarda çok etkindir. Boğazın tutulmasında, tekmelerde, hatta arkadan sarılmalarda bile sadece vücudun döndürülmesi ve dairesel hareketle savunma yapmak mümkündür. Chen stili chinna’nın bu özelliği onu diğer savunma sanatlarının chinna tekniklerinden ayırır. Diğer birçok chinna tekniklerinde rakibi kontrol altına alabilmek için birden fazla hareket gerekir. Ancak çoğu zaman gerçek bir savunma durumunda, telaş ve korku da hesaba katılırsa, çok aşamalı chinna tekniklerini uygulayacak zaman yoktur. Tek bir hareket saldıranı etkisiz hale getirmek için yetmelidir. Chen taichi bu tek hareketlik teknikleri kullanmaktadır.
2. Bedenin yumuşaklığının muhafaza edilmesi: Bir savunma sanatı beden ve zihnin kişinin hayatı boyunca sağlıklı kalmasına yardımcı oluyorsa yararlıdır. Bedenin yumuşaklığının devam ettirilmesi ilerki yaşlarda savunma sanatı canlı tutabilmek için önemlidir. Yoksa beden çok çabuk yorulur ve yaşlanır. ıyi bir Chen taichi uygulamacısının kasları vücut çalışan bir kişi gibi değil, yumuşak olmalıdır. Katılaşmış kas ve eklemler bedenin esnekliğini kaybetmesine sebep olur. Beden esnekliği ise Chen taichi için çok önemlidir çünkü kaslar hızlı sarmal savunma hareketlerini yapmak için yeteri kadar rahat ve esnek olmalıdır. Bir anlamda bedenin yumuşaklığını sürdürmek bir bebek gibi olmaya, katılaşmak ise yaşlanmaya ve sonunda ölmeye benzetilebilir. Gerçek bir savunma durumunda saldırının yumuşak ve kolay bir şekilde fazla güç harcamadan savuşturulması için bedenin ve zihnin sakin kalması gerekir. Bu sanatın “Yin” kısmıdır. İçsel güç saldırı zamanında fajin uygulaması için muhafaza edilmelidir ki bu da sanatın “Yang” kısmıdır. Chen stili taichi eğitiminde doğru fajin yani patlayıcı güç tekniklerinin öğrenilmesinden önce bedene yumuşaklık ve esneklik kazandırmak için uzun bir zaman ve uğraşı gerekir. Önce yumuşak ve yavaş olmayı öğrenmeden güçlü ve hızlı olunamaz.
3. Nefes alma: Doğru nefes alma savunma sanatlarında çok önemlidir çünkü harcanabilecek enerji alınan oksijenin miktarına bağlıdır. Optimum oksijen seviyesinden yararlanabilmek için doğru kasları çalıştırmalıyız. Taichi’de karından nefes alma göğüsten nefes almaya tercih edilir yani nefes alıp verirken çoğu zaman yaptığımız gibi göğüs değil karın kaslarını çalıştırmalıyız. Karından nefes almakla akciğerlere alınan hava miktarını artırmış oluruz ve göğüs kaslarını zorlamayız. Nefes alıp verme çok derin değil, doğal olmalıdır. Sakinlik fajin öncesinde korunmalıdır.
4. Fajin: Bir güç patlamasının açığa çıkması olan Fajin Chen stilinin en özgün karakteristiğidir. Fajin saldırı anında ve çok kısa sürede kullanılır. Chen stili solo formlarında serilerin büyük bölümü yavaş ve incedir, fajin kısımları ise seri arasında zaman zaman yer alır. Fajin büyük bir içsel güç gerektirdiğinden bunu sık ve arka arkaya uygulamak çok fazla bir chi seviyesi gerektirir. Savunma sanatı uygulamalarında saldırı yumuşak bir şekilde kontrol edildikten sonra gelen karşı saldırı hızlı ve patlayıcı bir şekildedir. Yani Yin’den sonra Yang gelmektedir. Reaksiyonun hızını saldırının hızı belirler ama bu saldırıyı kafa kafaya durdurma değil fakat güzel ve dairesel bir saptırma anlamına gelir. Daha sonra yukarıdaki başlıklarda değinilen şartların gerçekleştiği varsayılırsa göz açıp kapayıncaya kadar kısa bir sürede patlayıcı bir güçle saldırı gerçekleştirilir. Bu saldırı egzost olmuş havanın atılmasına yardımcı olmak için bir “Hı” sesiyle birlikte yapılır. Fajin enerjiyi dantian bölgesinden yumruk, omuz, göğüs, dirsek, diz, ayak, el, kalça gibi son saldırı noktalarına aktarır. Fajin’in gücü yumuşaklıktan doğar. Fajin uygulandığında bütün vücut hareketle sarsılır sadece saldırının son nokası olan kısmı değil. Saldırının güç kaynağının beden hareketinden gelmesi maximum etki yaratmak için çok önemlidir. Eğer güç beden hareketinden değil de sadece bedenin son saldırı noktası ya da temas kısmından gelirse, saldırı gücün asıl kaynağı olan dantian’dan faydalanmaktan mahrum kalır. Bir çok dışsal (gücünü içten değil de son saldırı ya da noktasından almaya çalışan) savunma sanatlarında böyle bir durum söz konusu olduğundan Chen stili taichi bunlara karşı büyük bir avantaja sahiptir.
Anasayfa 
